Uşaq edebiyyatı türk xalqlarının menevi birliyine xidmet etmelidir
Uşaq edebiyyatı türk xalqlarının menevi birliyine xidmet etmelidirHer bir xalqın menevi yükselişinde şifahi ve yazılı edebiyyatın rolu evezsizdir.
Bu baxımdan uşaq edebiyyatının ehemiyyeti daha böyükdür. Çünki körpelere deyilen her söz, söylenilen her şeir parçası, oxunan nağıl ve hekaye onların uşaq yaddaşına, demek olar ki, ebedilik yazılır. Diger terefden, uşaq edebiyyatı nümuneleri tariximizle, soykökümüzle, menevi deyerlerimizle bağlı olduqda yetişmekde olan yeni nesli veteni sevmeye, el-oba üçün xeyirli işler görmeye sesledikde daha gerekli ve yaddaqalan olur, maraqla oxunur. İnamla demek olar ki, türk xalqlarının şifahi edebiyyatı kimi, uşaq edebiyyatı da bu qayeni özünde ehtiva eden nümunelerle zengindir. Teessüf ki, zaman-zaman müxtelif siyasi amiller, elaqelerin zeifliyi türk xalqları uşaq edebiyyatının bir tam, bir toplum halında ortaya qoyulmasına imkan vermeyib.
Tarixi vezifeler unudulmamalıdır
Öten esrin sonlarında Sovetler Birliyinin dağılması ile bu coğrafiyada müsteqillik qazanmış türk xalqları yeni qardaşlıq elaqelerinin qurulması üçün misilsiz imkanlar ve tarixi şans elde etdiler. Bu gün türk dövletleri arasında herterefli inteqrasiya, xüsusile de, iqtisadi ve medeni elaqeler getdikce genişlenir. Bu istiqametde heyata keçirilen layiheler de türk xalqlarının daha sıx birleşmesine kömek edir. Demek, türk xalqlarının heyatında yeni dövr başlanmış, xalqlarımızın menevi cehetden daha da yaxınlaşması, menevi birliyimizin güclenmesi üçün real şerait yaranmışdır. Hemin real imkan ve şerait ise bizim boynumuza konkret tarixi vezifeler qoyur. Bu şansı layiqince deyerlendirmek, yeni nesiller arasında fikir, ideya ve menevi birliyin formalaşmasına yardım göstermek, bu istiqametde real işler görmek böyük vetendaşlıq borcu, tarix ve xalq qarşısında en mühüm vezifedir. Çünki ortaq fikir ve düşünce ile yaşamaq, qısaca desek, menevi birlik serhedleri görünmez edir. Menevi birlik ise illerle heyata keçirilen çoxsaylı neşrler, birge televiziya verilişleri, müsabiqeler, görüşler, elmi konfranslar, gediş-gelişler ve sair yollarla formalaşa biler. Başlıca meqsede nail olmaq üçün ortaq elifbanın qebulu ve mövcud şeraitde müeyyen tarixi dövr üçün de olsa ortaq insiyyet vasitesinin, danışıq dilinin, daha doğrusu, türkcelerden birinin seçilmesi qarşıda duran en aktual meselelerden biridir. Meydana çıxdığı ilk günden beri bu meqsede xidmet eden Dialoq Avrasiya Platforması ve “Dialoq Avrasiya” dergisi mühüm işler göre bilmişdir. Her sayında türk xalqlarının ortaq menevi deyerlerini ön planda tutan ve bu qayenin bütün türk xalqları, toplumları terefinden tam anlaşılması üçün yazılarını rus dilinde ve Türkiye türkcesinde çap eden “Dialoq Avrasiya” dergisinin fealiyyeti teqdirelayiqdir ve örnek alına biler.
Hamı dedi: “Çox ehemmiyyetli tedbirdir”
Qafqaz Universiteti de son iller müxtelif sahelere aid, o cümleden, türk xalqlarının heyatı, tarixi, medeniyyeti, başlıcası menevi birliyi ile bağlı xeyli yaddaqalan ve ehemiyyetli tedbirler heyata keçirmişdir. Bele maraqlı ve ehemiyyetli tedbirlerden biri, srağagün M. Maqomayev adına Azerbaycan Dövlet Filarmoniyasında açılışı olmuş “Türk Xalqları Edebiyyatı II: Beynelxalq Uşaq Edebiyyatı Konqresi”dir. Esas teşkilatçısı “Çağ” Öyretim İşletmeleri Qafqaz Universitetinin olduğu bu beynelxalq konfransın destekçileri Azerbaycan ve Türkiye Yazıçılar birlikleri, TÜRKSOY teşkilatıdır. Konfransda 8 ölkeden gelmiş iki yüze yaxın yazıçı, alim ve tedqiqatçı iştirak edir. Önce deyek ki, beynelxalq konfransın bele bir mövzuya hesr edilmesi alqışlanmalıdır. Çünki heyatımızı çulğalayan ve öz tesiri altına alan bazar qanunları sanki cemiyyetin bir sıra vacib menevi sahelerini unutdurmağa çalışır. Ele bu baxımdan türk xalqları edebiyyatının bir hissesi olan uşaq edebiyyatının bugünkü menzeresinin ortaya qoyulması ve qiymetlendirilmesi, bu sahe ile bağlı problemlerden çıxış yollarının müeyyen edilmesi çox ehemiyyetli bir işdir. Beynelxalq konfransı açan Qafqaz Universitetinin rektoru, professor Dr. Ahmet Saniç önce qonaqlara tehsil ocağının uğurları barede melumat verdi. Rektor yüksekseviyyeli kadrlar yetişdiren ali tehsil ocağının emeli fealiyyetlerinden birinin Azerbaycanın, o cümleden, türk dünyasının tarixi, ictimai-medeni heyatı ile bağlı müxtelif tedbirlerin, elmi konfransların teşkili ile bağlı olduğunu söyledi. Azerbaycan Yazıçılar Birliyinin nümayendesi, şair Qeşem Necefzade ise çıxışında bu fikri vurğuladı ki, uşaq edebiyyatına önce qayğı gösterilmeli, sonra bu sahede yaranan edebi nümunelerin neşrine ve tebliğine ciddi fikir verilmelidir. “Çağ” Öyretim İşletmeleri Şirketinin prezidenti Enver Özeren edebiyyatın ve tehsilin xalqın heyatında ve yükselişinde çox böyük önem daşıdığını söylemekle, rehberlik etdiyi qurumun bu sahede uğurlarını da dile getirdi. Enver bey daha sonra dedi ki, qloballaşan dünyada türk xalqları öz menevi deyerlerini qorumaq ve inkişaf etdirmek üçün birge çıxış yolları aramalıdırlar; düşünürem ki, bugünkü konfrans da eyni baxımdan çox vacib meseleye hesr edilmişdir. TÜRKSOY-un Baş direktorunun müavini Dr. Fırat Purtaş uşaqları çiçeklere benzederek elave etdi ki, uşaqlar geleceyimiz, Vetenin sabahkı qurucularıdır. Buna göre de onlara qayğı göstermeli, sağlam böyümeleri üçün her şeyi etmeliyik. Teessüf ki, bu gün uşaqlarımızın müeyyen hissesi milli ruhda böyümürler. Onlar türk dünyasının menevi deyerlerine sahib çıxmaq, xalqlarımızın qehremanlıq tarixini öyrenmek evezine, xarici tesirlere uyurlar. Bu ise yolverilmezdir. Fikrimce, bu konfransda söhbet açdığım probleme de toxunulmalı ve çıxış yolları aranmalıdır. İnanıram ki, türk xalqları edebiyyatlarının bir hissesi olan uşaq edebiyyatı da menevi birliyimize xidmet edecek.
“Her bir uşağın qelbinde türk xalqlarına sevgi hissi olmalıdır”
Millet vekili Qenire xanım Paşayeva beynelxalq konfransın çox vacib meseleye hesr olunduğunu söyledi ve bildirdi ki, biz bu meclisde sovet dövründekinden ferqli olaraq, türk xalqlarının problemlerini rahat şekilde söyleye bilirik . Çünki artıq azadıq ve heç bir ideologiyanın basqısı altında yaşamırıq. Bu azadlıq ise bizim üzerimize helli vacib vezifeler qoyub. Biz eger bu gün türk xalqları edebiyyatının bir hissesi olan uşaq edebiyyatının veziyyetini müzakire edir ve bu sahede strategiyanı müeyyenleşdirmek isteyirikse, konkret işler de görmeliyik. Diger türk xalqlarının edebiyyatından edebi nümunelerin tercümesini çoxaltmalıyıq. Dersliklerimizin hazırlanması zamanı türk xalqları edebiyyatından geniş istifade edilmelidir. Eyni zamanda biz uşaqlarımızı daha dünyagörüşlü, milli-menevi deyerlerimizin qoruyucuları kimi böyütmeliyik. Onlar daim üreklerinde türk xalqlarına sevgi hissi yaşatmalıdırlar. Bax, o zaman bizim menevi birliyimiz güclü olacaq. Yeni yaranan uşaq edebiyyatı da bu amala xidmet etmelidir. Fasileden sonra çıxış eden türkoloq alim, Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasının müxbir üzvü Tofiq Hacıyevin çıxışındakı bu fikir ise daha çox diqqetimizi çekdi: “Gerek türk dünyasının yazarları menevi birliyimizin möhkemlenmesi namine, bele demek olarsa, dağılmış yerde yeni uşaq edebiyyatı yaratsınlar. Men buna nikbinlikle baxıram”.Dünen beynelxalq konfrans Qafqaz Universitetinin ayrı-ayrı otaqlarında bölmeler üzre öz işini davam etdirmişdir. Müxtelif mövzularda edilmiş elmi meruzeler diqqetle dinlenildikden sonra müzakireler aparılmışdır.Bu gün konfransın son iş günüdür. Meruzeler ve çıxışlar yekunlaşdıqdan sonra gündelikle bağlı beyanname qebul edilecek. İnanırıq ki, bu mühüm tedbir uşaq edebiyyatının inkişafına öz töhfesini verecek.
Semed Melikzade
ww.zaman.az
